Czy poli(chlorkek winylu) jest szkodliwy?

Podstawowym błędem popełnianym przy ocenie szkodliwości poli(chlorku winylu) jest utożsamianie jego właściwości z właściwościami: chlorku winylu, czyli monomeru do jego produkcji, oraz chloru.
Czyż nie prawdą jest, iż cząsteczki łącząc się w inne związki chemiczne zmieniają swoje właściwości? Utożsamianie PVC z chlorkiem winylu i alarmowanie o jego szkodliwości, porównać można by do alarmowania o szkodliwości poliwęglanów, ze względu na to iż synteza 1 mol bisfenolu A wymaga 1 mol fosgenu, bardzo przecież szkodliwego.
Czyż nie dobrym argumentem jest obojętność fizjologiczna i brak toksyczności poli(chlorku winylu) potwierdzona zastosowaniem w wielu wyrobach dla medycyny, takich jak dreny, cewniki, wzierniki, rurki do hemodializy, urządzenia do transfuzji krwi oraz worki na krew i płyny infuzyjne.
Przecież wszystkim tym wyrobom stawiane są bardzo rygorystyczne wymagania, które PVC spełnia.

Najczęstsze zarzuty stawiane PVC to:
¹ z wyrobów PVC uwalnia się rakotwórczy chlorek winylu,
² przy spalaniu PVC wydziela się chlorowodór i powstają dioksyny,
³ zawiera szkodliwe dodatki, w tym sole metali ciężkich,
⁴ nie wiadomo co robić ze zużytym PVC.

¹ W żadnych warunkach z PVC nie tworzy się z powrotem monomer – chlorek winylu, VC. A jego ilość w wyrobach jest zwykle poniżej 0,5 ppm, czasy kiedy PVC zawierały dziesiątki bądź setki ppm monomeru należą na szczęście do przeszłości. Nie może szkodzić użytkownikowi wyrób z PVC praktycznie nie zawierający chlorku winylu. Nie stwierdza się obecności chlorku winylu w wodzie pitnej prowadzonej rurami z PVC, choć poziom wykrywalności jest obecnie na poziomie <10ppb.>
² Przy spalaniu PVC wydziela się chlorowodór, HCl, tak zaczyna się rozkład łańcucha PVC. Przykład Japonii (w Polsce ze względu na brak spalarni emisja jest minimalna) gdzie 50% chlorowodoru pochodzi ze spalania PVC, jednak za pozostałe 50% odpowiedzialne są „inne śmieci”. Inne kwestią jest stosowanie kontrolowanej emisji gazów odlotowych. W świetle wyników badań, toksyczność dymu z palących się materiałów z PVC nie różni się szkodliwością dymów pochodzących ze spalania innych materiałów. Największym zagrożeniem dla człowieka jest i tak powstający w trakcie pożaru tlenek węgla.
W świetle przeprowadzonych badań, PVC, będąc nie jako na cenzurowanym, badano znacznie częściej niż inne polimery, nie stwierdzono zależności między obecnością PVC w odpadach a ilością tworzących się dioksyn, dla porównania, ilość wydzielających się dioksan (przy temperaturze spalania 980⁰C):
-w odpadach komunalnych bez PVC (zawartość Cl=0,39%) – 14-36 ng/Nm³ dioksyn,
-w odpadach komunalnych zawiarających PVC (zawartość Cl=1,15%) – 19-34 ng/Nm³ dioksyn.

Całkowite spalanie dioksan wymaga temperatury ok. 1000 ⁰C, nowoczesne spalarnie zapewniają wystarczająco wysoką temperaturę, przede wszystkim w sekcji gazów odlotowych.
W warunkach naturalnych dioksyny, a właściwie ta toksyczna 2,3,7,8-tetra-chlorodibenzodioksyna zwana potocznie dioksyną, jak i 2,3,7,8-tetra-chlorodibenzofuran, powstają rocznie w ilościach rzędu setek kilogramów wskutek pożarów lasów. Ponadto źródłami dioksan są procesu spiekania rud, produkcji żelaza i stali, produkcja miedzi, procesy przetwarzania złomu metali nieżelaznych, procesy odlewnicze, spalanie paliw węglowych w instalacjach energetycznych i ciepłowniczych (także spalanie węgla i drewna w paleniskach domowych), składowanie u kompostowanie odpadów komunalnych oraz spaliny samochodowe. Uwaga! Dioksyna, właśnie ta szkodliwa jest także naturalnym składnikiem ludzkiej krwi, w stężeni kilku części na miliard.

³ Zarzutami szkodliwości obciąża się głównie stabilizatory zawierające metale ciężkie, takie jak kadm i ołów, oraz plastyfikatory stosowane w przetwórstwie PVC. Czy stabilizatory mogą się wymywać z wyrobów? Rzecz jest wiele dyskusyjna.
Dla PVC opracowuje się nowe, ekologiczne stabilizatory, m.in. modyfikowane stabilizatory Ca/Zn o znacznie poprawionej skuteczności.
Największą grupę plastyfikatorów stanowią ftalany, uznawane do tej pory za niebiodegradowalne, w świetle najnowszych badań ulegają w środowisku stopniowej degradacji bez widocznych szkodliwych skutków. Nie potwierdzone są hipotezy o efekcie estrogenowym mogącym być wynikiem obecności plastyfikatorów w wyrobach.

⁴ PVC jak każdy termoplast można powtórnie przetwarzać. Zużyte wyroby z PVC nadają się do recyklingu po rozdrobnieniu i oczyszczeniu, często stanowią połączenie z nowym materiałem, jako wewnętrzną warstwa rur, profili okiennych, etc, oszczędzając surowce (ropę, węgiel, lasy).
Część zużytych wyrobów z PVC spala się – wartość opałowa jest podobna do wartości dla gorszych gatunków węgla kamiennego.

Wytwarzanie porównywalnych opakowań z PVC i szkła oznacza z ekobilansu – jeśli wybierzemy PVC:
- 4 krotnie mniejsze zużycie wody,
- 3 krotnie mniejsze zużycie energii,
- 10-15 krotnie mniejsze zużycie surowców,
a także mniejsze skażenie środowiska (emisja pyłów, dwutlenku węgla, dwutlenku siarki):
- 3 krotne odwietrzam
- 4 krotne wody,
- 5-6 krotne zmniejszenie odpadów w cyklu produkcyjnym.

Informację uzupełniające:
Chlorok winylu otrzymywany jest w procesie utleniającego chlorowania z etylenu i chloru w obecności tlenu, lub zbilansowanego chlorowania mieszaniny etylenu i acetylenu w obecności chloru. W latach 70 wciągnięty na listę substancji rakotwórczych, ponieważ okazało się, że przy wieloletnim kontakcie i przy dużej wrażliwsości indywidualnej może powodować raka wątroby. Stan dzisiejszy to produkcja w hermetycznych w pełni zautomatyzowanych instalacjach. Wartością progową przy stałej pracy z chlorkiem winylu (tj. 8 h dziennie, 40 h tygodniowo) jest stężenie w powietrzu wynoszące 5 ppm.
Chlor jest naturalnym składnikiem naszego środowiska. Pod względem rozpowszechnienia jest 11 spośród 107 znanych pierwiastków. Obecnie najwięcej chloru zużywa się do produkcji PVC. Znaczne ilości zużywa przemysł środków ochrony roślin, farmaceutyczny i procesy uzdatniania wody. Chlor jest wszechobecny na naszej planecie i w naszym środowisku w postaci licznych czasem bardzo złożonych związków, z których bardzo wiele jest niezbędnych do życia. Sól kuchenna NaCl w 60% składa się z chloru, rezygnacja z którego wiąże się z rezygnacji z uzdatniania wody za pomocą chloru, niezbędnych leków, które właśnie w postaci zawierającej chlor, jako chlorowodorki są łatwo przyswajalne.